روان درمانی چیست و چه کاربردی دارد؟

روان درمانی راهی امن و علمی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا زخم‌های روحی خود را التیام بخشند و زندگی آرامی را تجربه کنند. در روزهایی که بسیاری از ما با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنیم، ممکن است ذهن و روان‌مان به هم بریزد. گاهی اوقات این مشکلات به قدری عمیق و جدی می‌شوند که تنها با کمک یک متخصص آگاه می‌توانیم آن‌ها را حل کنیم.

بر خلاف تصور عمومی که رواندرمانی را تنها برای اختلالات شدید روانی مناسب می‌دانند، باید گفت هر انسانی می‌تواند برای عبور از بحران‌های زندگی، شناخت عمیق‌تر از خود و رشد فردی، به سراغ این درمان برود. در این مقاله قصد داریم به زبانی ساده و روان به این سوال پاسخ دهیم که روان درمانی چیست و چه کاربردی دارد. با ما تا انتها همراه باشید.

روان درمانی چیست؟

روان درمانی یک فرایند عملی است که طی آن روان‌ درمانگر به فرد کمک می‌کند تا مسائل روانی، هیجانی و رفتاری خود را درک و حل نماید. رابطه‌ای که بین بیمار و درمان‌گر وجود دارد، بر پایه اعتماد و همدلی بنا شده است. فردی که برای رواندرمانی مراجعه کرده، در فضایی امن و محرمانه می‌تواند در مورد احساسات، افکار و تجربیات خود صحبت کند. (بدون آنکه نگران قضاوت درمانگر خود باشد.)

رواندرمانی یکی از بهترین روش‌ها برای درمان اضطراب، افسردگی، وسواس و سایر مشکلات روانی است. همچنین به فرد کمک می‌کند تا رشد شخصی خود را تجربه کند، خودآگاهی‌ خود را افزایش دهد و روابط میان‌فردی‌اش را بهبود بخشد. بر خلاف راه ‌حل‌های زودگذر، این روش درمانی به ریشه‌ها می‌پردازد. در این روش، باورهای بنیادین فرد، الگوهای رفتاری تکرار‌ شونده و زخم‌هایی که شاید سال‌ها در تاریکی ذهن مانده‌اند، با دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند.

تفاوت مشاوره و روان درمانی

گاهی اوقات در گفتگوهای روزمره، واژه‌های مشاوره و روان درمانی به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند، در حالی که بین این دو مفهوم تفاوت‌های زیادی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

مشاوره

• فرایند مشاوره برای حل چالش‌های روزمره مانند استرس، ارتباط، مشکل تصمیم‌گیری و... تمرکز دارد.
• جلسات مشاوره ساختارمند هستند و محوریت آن‌ها، حل مسئله است.
• مشاور معمولاً نقش راهنما را دارد و پیشنهاد و راهکار ارائه می‌دهد.
• مشاوره بر مسائل مشخص، مقطعی و قابل حل متمرکز است.
• مشاوره فرایند کوتاه مدت و هدف محور است.

روان درمانی

رواندرمانی سفری عمیق و طولانی به درون انسان دارد و به جای تمرکز بر راه حل‌های فوری، به بررسی ریشه‌ای مشکلات می‌پردازد.

• این روش درمانی برای اختلالات روانی، تروما، افسردگی، اضطراب، اختلال شخصیت و... مناسب است.
• در فرایند این درمان تمرکز بر ناخودآگاه فرد، الگوهای تکرار شونده، گذشته و... قرار دارد.
• روان‌ درمانگر نقش همراه عمیق و تحلیل‌گر را دارد و کمتر راهکار مستقیم ارائه می‌دهد.
• هدف اصلی در فرایند درمان، تغییر بنیادین در احساس، افکار و رفتار فرد است.

مراحل انجام روان درمانی

رواندرمانی یک مسیر هدفمند و تدریجی است که به فرد کمک می‌کند از رنج‌ها و مشکلات روانی به سوی آگاهی، تعادل و رشد حرکت کند. این فرایند معمولاً در چند مرحله مشخص و انعطاف‌پذیر سپری می‌شود. در ادامه، مراحل اصلی روان درمانی را بررسی خواهیم کرد:

مرحله ارزیابی

در ابتدا، روان ‌درمانگر و مراجع یکدیگر را می‌شناسند. در این مرحله، درمانگر پرسش‌هایی در مورد تاریخچه زندگی مراجع، وضعیت روانی فعلی، روابط خانوادگی و... می‌پرسد. در این مرحله، مهم‌ترین پایه درمان که اعتماد است بنا نهاده می‌شود. مراجع اطمینان حاصل می‌کند که این یک درمان حرفه‌ای، محرمانه و امن خواهد بود. بنابراین، می‌تواند با خیال راحت در مورد تمام افکار و احساسات خود صحبت کند.

تعیین اهداف درمانی

پس از شناخت اولیه، اهداف درمانی توسط درمانگر تعیین می‌شوند. این اهداف ممکن است کوتاه‌ مدت باشند؛ مانند کاهش اضطراب. گاهی نیز این درمان بلند مدت است؛ مانند درمان افسردگی، اصلاح الگوهای ارتباطی ناسالم، افزایش عزت نفس و...

فرایند اصلی درمان

در این مرحله، فرایند اصلی درمان آغاز می‌شود. درمانگر بر اساس مشکلات روحی و روانی مراجع، روش‌ ها را براساس رویکرد انجام می دهد. نوع رویکرد درمان گر مانند، رفتار درمانی شناختی، روان ‌تحلیل‌ گری، درمان وجودی، طرح‌ واره درمانی و... را انتخاب می‌ کند. تکنیکهای مناسب نظیر گفتگوهای عمیق، تمرین‌ های ذهن‌ آگاهی، بازسازی شناختی، تحلیل رویاها، مواجهه تدریجی با ترس‌ها و... است.

ارزیابی پیشرفت و بازبینی مسیر

در طول فرایند درمان، درمانگر به صورت دوره‌ای، روند پیشرفت مراجع را بررسی می‌کند. گاهی نیاز است اهداف درمانی تغییر کنند یا برنامه درمانی دوباره تنظیم شود.

پایان فرایند درمان

پس از اینکه تمامی اهداف درمانی تعیین‌شده محقق شدند و یا مراجع به سطح مطلوبی از بهبودی و خودآگاهی رسید، فرایند درمان به تدریج به پایان می‌رسد. در جلسات پایانی درمان، اقدام به جمع‌بندی، مرور آموخته‌ها و آماده‌سازی فرد برای ادامه مسیر زندگی بدون حمایت مستقیم درمانگر می‌شود.

تفاوت روان درمانگر و روانشناس

در نگاه اول، روانشناس و روان‌ درمانگر دو عنوان مشابه به نظر می‌رسند. هر چند این دو نقش هر دو آموزش‌ دیده‌اند و در حوزه سلامت روان فعالیت می‌کنند؛ اما تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. روانشناس کسی است که تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته روانشناسی گذرانده و مدرک کارشناسی ‌ارشد یا دکتری را به دست آورده است. روانشناس به مطالعه رفتار، هیجانات و فرآیندهای ذهنی انسان می‌پردازد. او با استفاده از ابزارهای تخصصی مانند آزمون‌های روان‌ شناختی و شخصیت ‌شناسی، وضعیت روانی فرد را ارزیابی و تحلیل می‌کند.

در مقابل، روان ‌درمانگر کسی است که علاوه بر دانش روانشناسی، آموزش‌های تخصصی و عملی در یک یا چند رویکرد رواندرمانی دیده است. او مهارت لازم برای انجام جلسات درمانی عمیق را دارد. روان ‌درمانگر نه تنها به شناخت علائم اولیه مسائل روانی می‌پردازد، بلکه با استفاده از تکنیک‌های درمانی، مراجع را در مسیر تغییر، التیام و رشد هدایت می‌کند.

خود روان درمانی چیست؟

خود روان درمانی فرایندی است که طی آن فرد بدون حضور مستقیم یک روان‌ درمانگر، تلاش می‌کند تا از طریق روش‌های مختلف مشکلات خود را شناسایی و آن‌ها را برطرف کند. این مفهوم بر اساس این باور استوار است که اگر یک فرد آگاهی، مهارت و خودشفقتی کافی داشته باشد، در برخی مواقع می‌تواند به تنهایی بهبود روانی را تجربه کند یا حداقل مسیر درمان را هموار نماید. ابزارهایی که برای خود رواندرمانی وجود دارند عبارتند از:

• مدیتیشن
• ژورنال نویسی
• مکالمه با خود درونی
• انجام تمرینات ذهن آگاهی
• مطالعه کتاب‌های خودیاری

نکته مهم: این روش، جایگزین روان درمانی حرفه ای نیست. بلکه معمولاً به عنوان مکمل، پیش‌ نیاز یا شروعی برای درمانی عمیق‌تر است.

انواع روان درمانی

• روان درمانی شناختی رفتاری (CBT): یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای درمان افسردگی، اضطراب، وسواس و بسیاری از اختلالات روانی.
• روان درمانی تحلیلی یا روانکاوی: تمرکز بر ناخودآگاه، تجربه‌های کودکی و روابط گذشته.
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): نسخه پیشرفته‌ای از CBT با تأکید بر تنظیم هیجان و مهارت‌های بین فردی.
• درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): کمک به پذیرش افکار و احساسات همراه با حرکت در مسیر ارزش‌های شخصی.
• طرحواره درمانی (Schema Therapy): ترکیبی از CBT، روانکاوی و درمان‌های هیجان محور برای الگوهای ریشه‌ای ناسالم.
• درمان متمرکز بر هیجان (EFT): تمرکز بر هیجان‌ها به‌عنوان محرک اصلی تغییر.
• شفقت درمانی (CFT): پرورش خودشفقتی و کاهش خودانتقادی برای بهبود سلامت روان.
• درمان مبتنی بر ذهن آگاهی: شامل MBSR (کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی) و MBCT (پیشگیری از عود افسردگی).
• درمان فراشناختی (MCT): تمرکز بر شیوه فکرکردن درباره افکار و کنترل نگرانی‌های ذهنی.
• درمان مبتنی بر ذهن سازی (MBT): تقویت توانایی درک احساسات و افکار خود و دیگران، به‌ویژه در اختلالات شخصیت.
• درمان بین فردی (IPT): تمرکز بر روابط اجتماعی و حل تعارض‌های بین فردی.
• روان درمانی انسان گرا: مانند گشتالت تراپی و درمان مراجع محور؛ تأکید بر رشد فردی و خودشکوفایی.
• خانواده درمانی و زوج درمانی: کمک به حل تعارض‌ها و بهبود ارتباط در روابط خانوادگی و زناشویی.
• گروه درمانی: جلسات درمانی در گروه برای یادگیری و حمایت متقابل.
• درمان پویشی کوتاه مدت: نسخه فشرده‌تر و متمرکزتر از درمان‌های تحلیلی سنتی.
• درمان وجودی: تمرکز بر معنا، آزادی، مسئولیت‌پذیری و دغدغه‌های وجودی.
• درمان حمایتی: حمایت، همدلی و آموزش برای مدیریت بهتر مشکلات روزمره.
• درمان تلفیقی یا یکپارچه: ترکیبی از چند رویکرد درمانی متناسب با نیاز بیمار.

رواندرمانی چقدر موثر است؟

در طول سال‌های اخیر، روان درمانی به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سلامت روان جایگاه خود را تثبیت کرده است. تحقیقات و بررسی‌ها نشان داده‌اند که این روش اثربخشی بالایی دارد. البته عواملی مانند نوع مشکل مراجعان، رویکردهای درمانی، کیفیت رابطه بین درمانگر و مراجع، و میزان تعهد فرد به فرایند درمان، تأثیر زیادی بر اثربخشی آن دارند. به طور کلی، در پژوهش‌هایی که به تازگی در مجلات روانشناسی منتشر شده است، مشاهده می‌شود که بیش از 75 درصد از افرادی که تحت رواندرمانی قرار گرفته‌اند، پس از مدتی بهبودی قابل توجهی در وضعیت روانی خود تجربه کرده‌اند.

در کلینیک روان درمانی چه می گذرد؟

کلینیک روان درمانی در واقع یک محیط حرفه‌ای و امن است که مراجعان برای حل مشکلات روانی و عاطفی خود به آنجا مراجعه می‌کنند. در این مراکز، جلسات مشاوره با روان ‌درمانگران، روانشناسان و مشاوران برگزار می‌شود. به طور کلی، فرایند درمان در یک کلینیک رواندرمانی به شکل زیر پیش می‌رود:

1. آشنایی مراجع با درمانگر و ارزیابی اولیه از وضعیت روانی و تاریخچه زندگی بیمار
2. تعیین اهداف درمانی بر اساس ارزیابی اولیه
3. شروع جلسات درمانی و مداخلات تخصصی با استفاده از روش‌هایی مانند روان‌کاوی، طرح‌واره درمانی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و...
4. حمایت عاطفی و شناختی مداوم درمانگر از مراجع برای روبه‌رو شدن با چالش‌های درونی و ادامه مسیر درمان
5. ارزیابی فرایند درمان و تعیین مراحل بعدی درمان
6. خاتمه فرایند درمان و تعیین برنامه‌ای برای پیگیری وضعیت مراجع و برقراری جلسات کوتاه‌مدت پشتیبانی

هزینه روان درمانی

برای بسیاری از مراجعانی که به روان درمانی مراجعه می‌کنند، آگاهی از هزینه درمان اهمیت زیادی دارد. عوامل مختلفی وجود دارند که بر هزینه نهایی رواندرمانی تاثیر می‌گذارند و در این بخش به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• تجربه و تخصص درمانگر: معمولاً درمانگران با سابقه و باتجربه که تخصص خاصی دارند، هزینه بالاتری برای هر جلسه درمانی دریافت می‌کنند.
• نوع درمان: هزینه درمان بسته به رویکرد درمانی متفاوت است. به‌عنوان مثال، درمان‌هایی مانند روان‌کاوی یا درمان‌های تحلیلی که فرایند طولانی دارند، معمولاً گران‌تر از درمان‌های کوتاه‌ مدت هستند.
• مدت زمان جلسه: هر جلسه درمان معمولاً بین 45 تا 50 دقیقه است و اگر این جلسات طولانی‌تر شوند، هزینه آن‌ها نیز بیشتر خواهد بود.
• موقعیت جغرافیایی: در برخی موارد، هزینه این روش درمانی در شهرهای بزرگ بیشتر از مناطق کوچک است.

پیامدهای روانپزشکی جنگ؛ بررسی اثرات و نشانه ها

جنگ، فضای امن روانی افراد جامعه را مختل می کند و احساس ناامنی، نگرانی و بی اعتمادی را گسترش می دهد.

تاریخ انتشار : 1404-05-09تاریخ بروز رسانی : 1404-05-10

روان درمانی افسردگی؛ راهی مؤثر برای درمان بدون دارو افسردگی

روان ‌درمانی افسردگی یکی از مؤثرترین راهکارها برای مقابله با یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی جوامع امروزی، یعنی افسردگی است.

تاریخ انتشار : 1404-02-10تاریخ بروز رسانی : 1404-03-20

روانکاوی فروید؛ نظریه ها، رویکرد کلاسیک و معرفی منابع

با نظریه روانکاوی فروید، مفاهیم بنیادی، تکنیکها و کتابهای اصلی روانکاوی کلاسیک آشنا شوید و کاربرد این رویکرد را در درمان اختلالات روانی بشناسید.

تاریخ انتشار : 1404-05-15تاریخ بروز رسانی : 1404-05-16

روانکاوی چیست و برای چه کسانی مفید است؟

روانکاوی، سفری به اعماق ذهن ماست. درست همانجایی که افکار، احساسات و رفتار‌های ما شکل میگیرند. همان ریشه های نادیدنی که بر کل زندگی ما تاثیر میگذارند.

تاریخ انتشار : 1403-12-08تاریخ بروز رسانی : 1404-05-16