اختلالات روانی؛ علل، علائم، انواع و روشهای درمان

اختلالات روانی به مجموعه‌ای از مشکلات ذهنی و رفتاری گفته می‌شود که می‌توانند احساسات، افکار و روابط فرد را تحت تأثیر قرار دهند. این شرایط فقط زندگی شخص مبتلا را دشوار نمی‌کند، بلکه خانواده و اطرافیان او را هم درگیر می‌سازد. آشنایی با انواع و علائم اختلالات روانی به شما کمک می‌کند نشانه‌ها را سریع‌تر بشناسید و برای درمان به موقع اقدام کنید. در این مطلب به زبان ساده هرآنچه لازم است درباره اختلالات روانی بدانید، توضیح داده‌ایم.

اختلالات روانی چیست؟

اختلالات روانی به شرایطی گفته می‌شود که بر احساسات، افکار و رفتار فرد تأثیر می‌گذارند و باعث اختلال در زندگی روزمره و روابط فرد می‌شوند.

علائم اختلالات روانی

علائم بسته به نوع اختلال متفاوت است، اما برخی نشانه‌های عمومی عبارتند از:

• تغییرات ناگهانی یا طولانی مدت در خلق وخو
• اضطراب و نگرانی مداوم
• کاهش تمرکز و حافظه
• اختلال در روابط اجتماعی
• رفتارهای پرخطر یا غیرعادی

علل بروز اختلالات روانی

عوامل متعددی می‌توانند زمینه ساز بروز اختلال روانی باشند، از جمله:

• ژنتیک و وراثت: زمینه خانوادگی بیماری‌های روانی
• محیط و شرایط زندگی: تجربه استرس‌های شدید، تروما یا شرایط اجتماعی نامناسب
• عوامل زیستی: تغییرات شیمیایی در مغز یا اختلالات عصب شناختی

انواع اختلالات روانی و شخصیتی

اختلالات روانی بسیار متنوع هستند و در منابع علمی به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه، تنها به صورت خلاصه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• اختلالات عصب‌ شناختی: مشکلات عملکرد مغز که بر حافظه، توجه و زبان اثر می‌گذارند
• اختلالات تکوین عصبی: مشکلات رشدی که از کودکی بروز می‌کنند مثل بیش‌فعالی
• کمال‌ گرایی: تمایل افراطی به بی‌نقص بودن که باعث اضطراب و استرس می‌شود
• اختلالات روان تنی: بیماری‌های جسمی که تحت تأثیر فشار روانی ایجاد یا تشدید می‌شوند
• اختلال دوقطبی: اختلال دو قطبی به نوسانات شدید خلقی بین افسردگی و شیدایی گفته می‌شود
• اختلالات استرس: مثل اختلال Ptsd یا استرس حاد پس از رویدادهای آسیب‌زا
• اختلالات گسستگی: جدایی ذهنی از واقعیت، حافظه یا هویت
• پرخاشگری: رفتارهای تهاجمی و کنترل نشده نسبت به دیگران
• اعتیاد: وابستگی شدید به مواد، الکل یا رفتارهایی مثل قمار

اختلالات شخصیتی که عبارتند از:

1. اختلال شخصیت مرزی : بی‌ ثباتی شدید در روابط و هیجان‌ ها
2. شخصیت پارانویید: بدبینی افراطی به دیگران
3. شخصیت اسکیزوتایپال: تفکر عجیب و رفتار غیرعادی
4. شخصیت وسواسی‌ جبری: کمال گرایی و نیاز به کنترل شدید
5. شخصیت اسکیزوئید: کناره‌گیری از روابط اجتماعی
6. شخصیت خودشیفته: احساس برتری و نیاز به تحسین
7. شخصیت ضد اجتماعی: بی‌توجهی به حقوق و قوانین اجتماعی
8. شخصیت نمایشی: جلب توجه افراطی و رفتار نمایشی
9. شخصیت وابسته: نیاز شدید به تکیه بر دیگران
10. شخصیت اجتنابی: ترس از طرد و اجتناب از روابط

تشخیص اختلالات روانی

تشخیص این بیماری‌ها فقط توسط روانپزشک امکان‌ پذیر است. ابزارهایی مانند تست اختلالات روانی یا تست تشخیص اختلالات روانی می‌ توانند کمک کننده باشند، اما تشخیص نهایی نیاز به بررسی بالینی دارد. در برخی موارد نیز تشخیص افتراقی اختلالات روانی اهمیت دارد تا بیماری‌های مشابه از یکدیگر تفکیک شوند.

درمان اختلالات روانی

روش‌های درمانی بسته به نوع اختلال متفاوت هستند:

• دارودرمانی: مصرف داروهای تجویز شده توسط روانپزشک
• روان درمانی : مشاوره فردی یا گروهی با روان‌ شناس
• اصلاح سبک زندگی: ورزش، خواب کافی و تغذیه سالم

گاهی هم درمان‌های ترکیبی بهترین نتیجه را به همراه دارند.

اختلالات روانی در گروه‌های سنی مختلف

اختلالات روانی کودکان

اختلالاتی مثل بیش‌ فعالی، اضطراب جدایی یا مشکلات یادگیری در این گروه شایع هستند.

اختلالات روانی نوجوانان و دوران بلوغ

تغییرات هورمونی و فشارهای اجتماعی می‌ تواند زمینه‌ ساز افسردگی و اضطراب در نوجوانان شود که در صورت مشاهده این علائم نیاز است به روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه شود.

اختلالات روانی سالمندان

زوال عقل، افسردگی و اضطراب از مهم‌ ترین مشکلات روانی در این سنین هستند.

تفاوت اختلال روانی و اختلال شخصیت

«اختلال روانی» معمولاً به مشکلاتی اشاره دارد که در دوره‌ای از زندگی فرد بروز می‌کند و ممکن است با درمان بهبود یابد. اما «اختلال شخصیت» الگوهای پایدار فکری و رفتاری است که از اوایل زندگی شکل می‌گیرد و نیاز به درمان طولانی مدت دارد.

آیا می‌ توان از اختلالات روانی پیشگیری کرد؟

با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز یا شدت اختلالات روانی را کاهش داد:

• مدیریت استرس روزمره
• داشتن روابط اجتماعی سالم
• مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم اولیه

جمع بندی؛ اهمیت تشخیص و درمان به‌ موقع اختلالات روانی

اختلالات روانی طیف گسترده‌ ای از مشکلات ذهنی و رفتاری را شامل می‌ شوند که می‌ توانند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. تشخیص و درمان به‌ موقع این اختلالات، نقش مهمی در بهبود سلامت روان دارد. در صورت مشاهده علائم، مراجعه به روان پزشک بهترین و مطمئن‌ ترین راه است.