انواع اختلال افسردگی و ویژگی های هرکدام

شناخت انواع مختلف افسردگی یکی از مهم‌ ترین گام‌ها برای درک بهتر این بیماری و انتخاب روش درمانی مناسب است. افسردگی انواع گوناگونی دارد که هر کدام با علائم، شدت و الگوی خاص خود بروز می‌کنند. از افسردگی اساسی گرفته تا افسردگی فصلی، از دیستایمیا تا افسردگی پس از زایمان، این اختلال می‌تواند به شیوه‌های مختلفی بر زندگی فرد تأثیر بگذارد. اگر خودتان یا یکی از عزیزانتان با علائم افسردگی مواجه شده‌اید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا با انواع رایج اختلال افسردگی و تفاوت‌های آن‌ها آشنا شوید.

افسردگی اساسی (ماژور) شایع‌ ترین نوع اختلال افسردگی

با بررسی مقوله افسردگی و انواع آن به این نتیجه می‌رسیم که افسردگی اساسی (ماژور) یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در سراسر جهان است که تأثیر عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد از جمله سلامت جسمی، روابط اجتماعی، شغل و تحصیل می‌گذارد. این اختلال چیزی فراتر از احساس ناراحتی یا غم معمولی است. برخلاف ناراحتی‌های گذرا، افسردگی ماژور با صحبت کردن یا مثبت فکر کردن به تنهایی بهبود نمی‌یابد. در واقع، افسردگی اساسی یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به درمان حرفه‌ای دارد.

علائم اصلی افسردگی اساسی

برای تشخیص این اختلال، روان‌ پزشکان از راهنمای معتبر DSM-5 استفاده می‌کنند. بر اساس این معیارها، فرد باید حداقل 5 مورد از علائم زیر را در طول حداقل دو هفته تجربه کند. این علائم باید تقریباً هر روز و در بیشتر ساعات روز وجود داشته باشند. دو علامت اصلی عبارتند از:

1. خلق افسرده یا احساس غم، پوچی و ناامیدی
2. کاهش علاقه یا لذت نسبت به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند

سایر علائمی که ممکن است همراه با این دو علامت بروز پیدا کنند عبارتند از:

• اختلال در خواب (کم خوابی یا خواب زیاد)
• افکار تکرار شونده درباره مرگ یا خودکشی
• خستگی مفرط یا بی‌انرژی بودن
• احساس گناه یا بی‌ارزشی شدید
• مشکل در تصمیم‌گیری یا تمرکز
• تغییر در اشتها و وزن

مدت زمان و شدت علائم

این علائم معمولاً طی دو هفته بروز می‌کنند و ممکن است تا ماه‌ها ادامه یابند. در برخی افراد، این علائم به صورت اپیزودهای تکرار شونده درمی‌آیند. شدت افسردگی ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد شدید، فرد حتی ممکن است قادر به انجام کارهای روزمره خود نباشد.

درمان افسردگی اساسی

خوشبختانه افسردگی اساسی قابل درمان است، اما نیاز به مداخله جدی متخصصان دارد، مشابه زمانی که جسم انسان دچار بیماری می‌شود و نیاز به درمان تخصصی پیدا می‌کند. روش‌های مؤثر درمانی افسردگی اساسی عبارتند از:

• روان درمانی: درمان‌های مؤثر شامل درمان شناختی رفتاری و درمان بین فردی
• دارو درمانی: مصرف داروهای ضد افسردگی که باید توسط روانپزشک تجویز شوند
• تغییر سبک زندگی: خواب منظم، تغذیه سالم، دریافت نور آفتاب، ورزش منظم و دوری از مواد مخدر و الکل

افسردگی مزمن یا دیستایمیا؛ افسردگی خفیف اما طولانی‌ مدت

برخی از افسردگی‌ها به طور ناگهانی و با شدت بالا بروز می‌کنند؛ به طوری که فرد دچار طوفانی از گریه و ناامیدی می‌شود. این همان افسردگی اساسی یا ماژور است. در مقابل، نوع دیگری از افسردگی وجود دارد که نه آن‌قدر شدید است که فرد را زمین‌گیر کند و نه آن‌قدر خفیف است که بتوان آن را نادیده گرفت. این حالت به صورت یک غم مداوم و بی‌حوصلگی مزمن است که سال‌ها با فرد همراه است و انگار به بخشی از شخصیت او تبدیل می‌شود. به این وضعیت، افسردگی مزمن یا دیستایمیا گفته می‌شود.

تفاوت دیستایمیا با افسردگی ماژور

• شدت علائم: دیستایمیا نسبت به افسردگی ماژور خفیف‌تر است، اما زمان آن بسیار طولانی‌تر است.
• مدت زمان: برای تشخیص دیستایمیا، فرد باید حداقل دو سال به صورت مداوم علائم آن را تجربه کند (در کودکان و نوجوانان حداقل یک سال).
• الگوی بروز: در افسردگی ماژور ممکن است عملکرد فرد کاملاً مختل شود؛ اما در دیستایمیا، بیشتر افراد به زندگی روزمره خود ادامه می‌دهند، با این حال احساس خوشحالی یا رضایت ندارند.

ویژگی‌های شخصیتی مبتلایان به دیستایمیا

افرادی که به دیستایمیا یا افسردگی مزمن مبتلا هستند، معمولاً ویژگی‌های شخصیتی زیر را دارند:

• بدبین یا واقع‌بین تلخ: آن‌ها جهان را مکانی سرد و سخت می‌بینند.
• احساس نارضایتی دائمی: هیچ چیز واقعاً آن‌ها را خوشحال نمی‌کند.
• کم‌حرف یا کناره‌گیر: معمولاً اهل بروز احساسات نیستند و خود را کنار می‌کشند.
• منتقد درونی قوی: این افراد دائم خود را قضاوت می‌کنند و از خود راضی نیستند.
• پایداری بالا: با وجود حس‌های منفی، این افراد معمولاً کار و زندگی خود را پیش می‌برند، اما به شکلی خاموش و بی‌روح.

درمان دیستایمیا

خبر خوب این است که دیستایمیا هم قابل درمان است. با این‌که دیستایمیا یک نوع افسردگی مزمن است و نیاز به صبر و مداومت دارد، اما درمان‌های مؤثر و حمایتی می‌توانند به فرد کمک کنند. از جمله روش‌های درمانی برای دیستایمیا عبارتند از:

• روان‌درمانی بلندمدت: درمان‌های مؤثر شامل درمان شناختی رفتاری (CBT) یا درمان طرح‌واره محور.
• داروهای ضد افسردگی: داروهایی مانند فلوکستین یا سرترالین که باید توسط روان‌پزشک تجویز شوند.
• تغییر سبک زندگی: ورزش منظم، خواب کافی، تغذیه سالم، ارتباط با دیگران و حتی دریافت نور آفتاب.
• حمایت عاطفی: داشتن فردی در کنار خود که بدون قضاوت از شما حمایت کند و همراه شما باشد.

افسردگی فصلی (SAD) ؛ وقتی تغییر فصل حال‌تان را تغییر می‌دهد

در ادامه بررسی افسردگی و انواع آن، اجازه دهید شما را با یکی از متداول‌ترین نوع افسردگی آشنا کنیم. ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که با شروع فصل پاییز یا زمستان، حس و حال خود را از دست بدهید. انگار انگیزه‌هایتان یخ می‌زنند، خواب شما بیشتر می‌شود و نمی‌خواهید از تخت بیرون بیایید. شاید هم احساس کنید که دنیا دیگر برای شما رنگی ندارد. اگر این حس‌ها هر سال با تغییر یک فصل خاص برایتان تکرار می‌شود، ممکن است به افسردگی فصلی (SAD) دچار باشید. این نوع افسردگی معمولاً در فصل‌های پاییز و زمستان بروز می‌کند؛ زمانی که روزها کوتاه‌تر می‌شوند و نور خورشید کمتر به ما می‌رسد. البته در موارد نادر، برخی افراد در فصل‌های بهار یا تابستان هم به افسردگی فصلی مبتلا می‌شوند.

علائم افسردگی فصلی

افسردگی فصلی علائمی مشابه افسردگی معمولی دارد، اما الگوی آن بسیار مشخص است. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• پرخوابی
• کاهش تمرکز
• احساس غم و بی‌انگیزگی
• بی‌حالی و خستگی مداوم
• انزوا و نداشتن انگیزه برای فعالیت‌های اجتماعی
• افزایش اشتها (به خصوص برای شیرینی‌ها و کربوهیدرات‌ها)

چرا نور خورشید مهم است؟

نقش نور خورشید در افسردگی فصلی بسیار حیاتی است. کمبود نور خورشید می‌تواند باعث کاهش سطح سروتونین (هورمون خوشحالی) و افزایش ملاتونین (هورمون خواب) شود. این موضوع یعنی هم حس و حال خود را از دست می‌ دهیم و هم به خواب‌ آلودگی و بی‌ انرژی بودن دچار می‌ شویم.

روش‌های درمان افسردگی فصلی

خوشبختانه افسردگی فصلی قابل درمان است. روش‌های مؤثر برای مقابله با این نوع افسردگی عبارتند از:

• روان‌ درمانی: به خصوص درمان شناختی رفتاری
• نوردرمانی: استفاده از جعبه نور مخصوص برای جبران کمبود نور خورشید
• دارو درمانی: در موارد شدیدتر، مصرف داروهای ضد افسردگی تحت نظر پزشک
• فعالیت بدنی و بیرون رفتن از خانه: هر روز زمانی را به فعالیت‌های بدنی و قرار گرفتن در معرض نور طبیعی اختصاص دهید.

افسردگی پس از زایمان؛ چالش روحی زنان و مردان پس از تولد فرزند

مادر شدن، از بیرون تصویری زیبا دارد: نوزادی کوچک، لباس‌های ناز و رنگارنگ، تبریک‌ها و بغل‌های گرم و محبت‌آمیز. اما حقیقت این است که همه چیز به این سادگی نیست. بسیاری از مادران پس از تولد نوزاد، به جای احساس خوشبختی و عشق، با یک غم عمیق و بی‌دلیل درون خود مواجه می‌شوند. جالب است بدانید که افسردگی پس از تولد فرزند فقط مختص زنان نیست؛ مردان نیز ممکن است پس از تولد فرزندشان احساس فشار، اضطراب، غم یا سردرگمی کنند. مردان اغلب به دلایلی مانند تغییر نقش، افزایش مسئولیت‌ها، نگرانی‌های مالی یا تغییر در روابط عاطفی دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند. بنابراین اگر این احساسات در پدر یا مادر پس از چند روز بهبود نیابد، ممکن است با مهمان ناخوانده‌ای به نام افسردگی پس از زایمان روبرو باشیم.

علائم افسردگی پس از زایمان در زنان و مردان

افسردگی پس از زایمان می‌تواند هم در زنان و هم در مردان بروز پیدا کند، اما نشانه‌های آن ممکن است متفاوت باشد یا شدت آن بسته به شرایط فردی فرق کند. در ادامه، به رایج‌ترین علائم این اختلال اشاره می‌کنیم:

علائم مشترک بین زنان و مردان:

• احساس غم یا بی‌حوصلگی مداوم

• اختلال در خواب (بی‌خوابی یا خواب زیاد)

• کاهش انرژی و احساس خستگی دائمی

• تحریک‌پذیری و زودرنجی

• بی‌علاقگی به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند

• احساس بی‌ارزشی، گناه یا شکست

• مشکلات تمرکز و تصمیم‌گیری

• دوری از اطرافیان و کاهش ارتباطات اجتماعی

• نگرانی بیش از حد درباره آینده یا نقش والدینی

• در موارد شدید: افکار آسیب به خود یا دیگران

علائم اختصاصی در زنان:

• گریه‌های بی‌دلیل و مکرر

• احساس عدم اتصال یا پیوند عاطفی با نوزاد

• اضطراب شدید در مورد توانایی مادر بودن

• ترس از تنها ماندن با نوزاد

• کاهش میل جنسی

علائم اختصاصی در مردان:

• انکار مشکل یا سرکوب احساسات

• عصبانیت یا پرخاشگری ناگهانی

• مصرف بیشتر الکل یا سیگار

• غرق شدن در کار یا دوری از خانه

• احساس بی‌کفایتی در حمایت از خانواده

چرا درمان زودهنگام افسردگی پس از زایمان مهم است؟

درمان زودهنگام افسردگی پس از زایمان، از آسیب به سلامت روان والدین، اختلال در پیوند عاطفی با نوزاد و بحران در روابط خانوادگی جلوگیری می‌کند و روند بهبود را سریع‌تر و مؤثرتر می‌سازد.

افسردگی آتیپیک (غیرمعمول)؛ علائمی متفاوت، اما واقعی

زمانی که نام افسردگی را می‌شنویم، تصویر فردی گوشه‌ گیر، بی‌ اشتها، کم‌ خواب و غمگین در ذهن ما نقش می‌ بندد. اما افسردگی آتیپیک نوعی متفاوت از افسردگی است. در این نوع، همه چیز برعکس است! فرد ممکن است زیاد بخورد، زیاد بخوابد و حتی به نظر برسد که شاد است. اما درون او غمی نهان وجود دارد که هیچ‌کس متوجه آن نیست.

علائم افسردگی آتیپیک

افسردگی آتیپیک خود را با علائم خاصی نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• خواب زیاد ولی بدون احساس شادابی یا انرژی
• افزایش اشتها، به‌ویژه به غذاهای شیرین یا پرکالری
• حساسیت زیاد به طرد شدن یا انتقاد؛ حتی در روابط روزمره
• احساس سنگینی در دست‌وپا، مخصوصاً صبح‌ها یا در مواقع استرس
• تغییرات خلقی موقتی؛ مثلاً با شنیدن یک خبر خوب، حال فرد بهتر می‌شود، ولی این تغییر طولانی‌مدت نیست

خوشبختانه، افسردگی آتیپیک مانند دیگر انواع افسردگی قابل درمان است. درمان آن معمولاً با روان‌ درمانی و در صورت نیاز، مصرف داروهای مناسب صورت می‌گیرد. نکته مهم این است که تشخیص دقیق توسط متخصص انجام شود و اقدامات درمانی به‌موقع آغاز گردد.

افسردگی مقاوم به درمان (TRD) ؛ وقتی درمان‌های رایج کافی نیستند

گاهی اوقات افسردگی آنقدر پیچیده و عمیق است که با درمان‌های رایج مانند داروهای ضد افسردگی یا روان‌درمانی بهبود نمی‌یابد یا تنها کمی بهتر می‌شود. این وضعیت به نام افسردگی مقاوم به درمان شناخته می‌شود. افسردگی مقاوم به درمان غیرقابل درمان نیست، بلکه مسیر درمان آن پیچیده‌تر است. به‌ طور دقیق، هنگامی که فرد دو دوره درمان دارویی یا داروهای ضد افسردگی استاندارد را پشت سر بگذارد و علائم افسردگی همچنان باقی بمانند یا تنها کمی کاهش یابند، تشخیص افسردگی مقاوم به درمان مطرح می‌شود.

چرا برخی افراد دچار افسردگی مقاوم به درمان می‌شوند؟

• دوز یا نوع نامناسب دارو یا عدم پیگیری درمان به طور کامل.
• ژنتیک: مغز برخی افراد به طور طبیعی به داروها پاسخ کمتری نشان می‌دهد.
• عوامل سبک زندگی: مانند تنهایی، اعتیاد و استرس مزمن که می‌توانند بر روند درمان تأثیر بگذارند.
• تجربه‌های تروما (آسیب روانی): تجربیات درمان‌نشده می‌توانند در مقاومت به درمان تأثیرگذار باشند.
• ابتلا به اختلالات همزمان: مانند اضطراب شدید یا اختلال دو قطبی که پیچیدگی درمان را افزایش می‌دهند.
• عدم تعادل در نوروترانسمیترها: مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین که تأثیر زیادی در تنظیم خلق و خو دارند.

روش‌های درمان افسردگی مقاوم به درمان

حتی در صورت وجود افسردگی مقاوم به درمان، راهکارهای مختلفی برای درمان آن وجود دارد که عبارتند از:

1. شوک درمانی کنترل‌ شده: در موارد بسیار شدید که اغلب مؤثر است.
2. کتامین‌تراپی یا اسپری‌ های خاص (مثل اسکتامین): زیر نظر متخصص.
3. تعویض یا ترکیب داروهای ضد افسردگی: برای دستیابی به ترکیب مؤثرتر.
4. سبک زندگی درمانی: شامل تمرین منظم، تغذیه سالم، یوگا و خواب درمانی.
5. تحریک مغزی تحریک مغناطیسی مغز که بدون درد و بی‌نیاز از بیهوشی است.
6. پشتیبانی گروهی یا جلسات همیارانه: قدرت شنیده شدن و همدلی گروهی را دست کم نگیرید.

اختلال افسردگی DMDD

DMDD به معنای «اختلال نوسان خلقی با رفتار انفجاری» است و کودکان مبتلا به این اختلال، تحریک‌پذیری شدید و عصبانیت مداوم دارند و در واکنش به مسائل کوچک، طغیان‌های عصبی شدید (مانند فریاد زدن، شکستن وسایل یا حتی پرخاشگری فیزیکی) از خود نشان می‌دهند.

ویژگی‌های کلیدی:

• سن شروع: معمولاً بین 6 تا 18 سالگی (اغلب شروع علائم قبل از 10 سالگی)
• ویژگی اصلی: عصبانیت مزمن و انفجارهای عصبی مکرر و شدید (حداقل 3 بار در هفته)
• خلق پایدار: در اغلب روزها کودک یا نوجوان، بین طغیان‌ها هم خلق تحریک‌پذیر و بدخلق دارد.
• محیط‌های مختلف: این رفتارها فقط محدود به خانه نیست و در مدرسه یا جمع‌های دیگر هم دیده می‌شود.
• تشخیص افتراقی: با اختلال دوقطبی متفاوت است؛ چون در DMDD نوسان بین فاز شیدایی و افسردگی دیده نمی‌شود، بلکه عصبانیت و تحریک‌پذیری تقریباً همیشگی است.

تشخیص نوع افسردگی چگونه انجام می‌ شود؟

تشخیص افسردگی و انواع آن کار ساده‌ای نیست و باید حتماً زیر نظر یک متخصص ماهر انجام شود. زیرا در صورت تشخیص اشتباه، روند درمان نیز اشتباه پیش خواهد رفت و ممکن است وضعیت فرد بدتر شود. به‌عنوان مثال، اگر فردی مبتلا به افسردگی دو قطبی باشد و داروهای معمول ضد افسردگی برای او تجویز شوند، ممکن است دچار نوسانات شدید خلقی شود.

در این‌ جا است که اهمیت وجود یک روا‌پزشک ماهر و باتجربه روشن می‌ شود. روانپزشک با بررسی دقیق علائم، طول مدت، شدت و شرایط زندگی فرد، روند تشخیص را آغاز می‌ کند. او ممکن است سوالاتی درباره وضعیت خواب، اشتها، انرژی، تمرکز، احساس گناه یا افکار مربوط به مرگ و خودکشی مطرح کند. علاوه بر مصاحبه بالینی، گاهی از تست‌های روان‌ شناختی مانند پرسشنامه افسردگی بک (BDI)، مقیاس افسردگی همیلتون (HAM-D) یا سایر ابزارهای تشخیصی روان‌ پزشکی نیز برای تشخیص افسردگی و انواع آن استفاده می‌ شود.

جمع‌ بندی

در نهایت، به یاد داشته باشید که اختلال افسردگی تنها یک حالت غم‌زدگی ساده نیست؛ بلکه یک اختلال پیچیده با انواع مختلف است. از افسردگی شدید و کوتاه‌مدت گرفته تا نوع خفیف اما ماندگار. حتی برخی افسردگی‌ها با تغییر فصل یا حساسیت‌های بین فردی خود را نشان می‌دهند. هر کدام از این انواع، نشانه‌ها و نیازهای درمانی خاص خود را دارند. به همین دلیل، شناخت دقیق افسردگی و انواع آن و ویژگی‌های هر کدام نه تنها یک مرحله تشخیصی ساده نیست، بلکه اولین و مهم‌ترین قدم برای درمان موثر است. پس اگر حس می‌کنید بخشی از وجود شما تغییر کرده است، خود را سرزنش نکنید و از مراجعه به متخصص نترسید.

گاهی تنها کافی است یک نفر درست به شما نگاه کند تا دوباره از نو بلند شوید!

افسردگی در مردان، زنان، کودکان و نوجوانان؛ علائم و تفاوتها

افسردگی در گروه های سنی و جنسی مختلف به شیوه های متفاوتی خود را نشان می دهد.

تاریخ انتشار : 1404-02-20تاریخ بروز رسانی : 1404-03-10

افسردگی در مردان؛ علائم، دلایل و درمان های مؤثر

افسردگی در مردان اغلب با خشم، سکوت یا کار زیاد پنهان می‌شود. در این مقاله با علائم، دلایل و روش‌های درمان افسردگی مردان متاهل و مجرد آشنا شوید.

تاریخ انتشار : 1404-02-27تاریخ بروز رسانی : 1404-04-17

افسردگی در نوجوانان؛ علائم، دلایل و بهترین روشهای درمان

با نشانه ها، دلایل و راه های درمان افسردگی در نوجوانان آشنا شوید. تست افسردگی، راهکارهای مقابله و توصیه های تخصصی برای دختران و پسران نوجوان

تاریخ انتشار : 1404-03-15تاریخ بروز رسانی : 1404-04-17

افسردگی در کودکان؛ علائم، علتها و روشهای درمان

افسردگی در کودکان؛ علت، نشانه ها و درمان به همراه معرفی بهترین روانپزشک کودک در اصفهان برای مشاوره تخصصی

تاریخ انتشار : 1404-03-07تاریخ بروز رسانی : 1404-03-10

افسردگی در زنان؛ علائم، دلایل و روش های درمان خانگی و پزشکی

علائم افسردگی در زنان، با علت افسردگی زنان و بهترین روشهای درمان آن (دارویی، روان درمانی و خانگی) آشنا شوید.

تاریخ انتشار : 1404-02-31تاریخ بروز رسانی : 1404-04-17

اختلال افسردگی (Depression Disorder) چیست؟

اختلال افسردگی یکی از رایج ترین و در عین حال پیچیده ترین اختلالات روانی است. برای مراجعه به بهترین دکتر افسردگی در اصفهان مطلب را بخوانید.

تاریخ انتشار : 1404-01-31تاریخ بروز رسانی : 1404-05-28